چند شب پیش به اتفاق خانواده برای دیدن فیلم پنجشنبه آخر ماه به سینما رفتیم. داستان فیلم درباره خانواده ای مذهبی است که شب های جمعه آخر هر ماه روضه خانگی دارند ولی این بار به دلیل کسالت روحانی ثابت جلسه، آنها ترجیح داده اند به دیدار اقوامشان در کاشان بروند، اما پسر دانشجویشان به بهانه درس خواندن در خانه می ماند تا دوستان خلافکارش از سادگی او سوءاستفاده کنند و پارتی مختلط راه بیندازند. در این میان، روحانی مزبور که کار مداوایش چند ساعتی بیشتر طول نکشیده و از بیمارستان مرخص شده است برای انجام وظیفه روضه خوانی به این خانه می آید و دوستان پسر صاحبخانه در اطاقی دیگر پنهان می شوند. در حالی که این دختران و پسران در اتاقی محبوسند یکی از دختران با کنایه به روحانی و خانمهایی که برای روضه آمده اند، می گوید:«اینها اول اعدام می کنند بعد محاکمه»

براستی در بسیاری از برخوردهای اجتماعی و حتی خانوادگی این روحیه فراوان وجود دارد، یعنی در مواجه با هر اتفاقی بدترین شکل ممکن را تصور و در همان حال حکم لازم را خودمان در مقام قاضی شرع صادر و اعلام می کنیم. چه بسیار آبروها که با توجه به همین روحیه ریخته نشده و چه بسیار افرادی را که برای همیشه خانه نشین نکرده است.این در حالی است که روایات و تعالیم دینی ما دقیقا عکس این قضیه را بیان می دارند بدین معنا که در مواجهه با مواردی از این دست که مسئله ای به ظاهر سوء و افرادی در مظان اتهام هستند، ما وظیفه داریم تا حد امکان آن عمل و مرتکبین به آن را به وجه نیک و صلاح و صحت حمل کنیم.

در ادامه به عنوان نمونه چند مورد از روایاتی که بر این مطلب صحه می گذارند نقل می شود:

·     درتفسیر آیه شریفه «وقولوا للناس» امام صادق(علیه السلام) می فرمایند:«لا تقولوا إلا خیرا حتى تعلموا ما هو؟» یعنی درباره مردم تا وقتی که چگونگی کارشان معلوم نشده است، جز به خیر و خوبی سخن نگویید. اصول کافی/ج2/باب التهمه

·     در روایتی دیگرامام علی(علیه السلام) فرموده اند :«ضع امر اخیک علی احسنه حتی یاتیک ما یغلبک منه و لاتظنن بکلمه خرجت من اخیک سوء و انت تجد لها فی الخیر محملاً»: کار برادرت را به بهترین شکل حمل کن، تا زمانی که از او رفتاری سر زند که بتواند باورت را دگرگون کند ونیز به گفتار برادرت تا وقتی که می توان تفسیر نیک کرد، گمان بد مبر(شرح ابن ابی الحدید/ج 18/ص 278)

·     امام صادق (علیه السلام) فرمودند:«اِذَا اتَّهَمَ المُؤُمِنُ اَخاهُ اِنماثَ الایمانُ مِن قَلبِهِ کَما یَنماثُ المِلحُ فِى الماءِ»: هرگاه مؤمن به برادر [دینى] خود تهمت بزند، ایمان در قلب او از میان مى رود، همچنان که نمک در آب، ذوب مى شود.کافى(ط-الاسلامیه)/ج 2/ص 361

·     محمّد بن فضیل از امام على (علیه السلام) چنین روایت کرده است : «قلت له جعلت فداک ! الرجل من إخوانى یبلغنى عنه الشیء الذى أکرهه فأسأله عن ذلک فینکر ذلک وقد أخبرنى عنه قوم ثقات ! فقال لى : یا محمّد ! کذب سمعک وبصرک عن أخیک ؛ فإن شهد عندک خمسون قسامة وقال لک قولاً ، فصدّقه وکذّبهم»: به او گفتم : فدایت شوم ! گاهى خبر مى رسد که کسى حرف ناخوشایندى درباره من زده است . وقتى از خود او مى پرسم ، آن را انکار مى کند ، در حالى که خبردهندگان ، مورد اطمینان بوده اند ! حضرت به من فرمود :اى محمّد ! گوش و چشمت را درباره برادرت تکذیب کن . اگر پنجاه تن نزد تو قسم خوردند و او سخن دیگرى گفت ، تو او را تصدیق کن و دیگران را تکذیب کن» . (الکافى ، ج 8 ، ص 147 ؛ ثواب الأعمال ، ص 24 ؛ بحار الأنوار ، ج 72 ، ص 214)

این بحث در فقه تحت عنوان قاعده فقهی اصاله الصحه عنوان شده است. مضمون قاعده این است که اعمال افراد را باید صحیح، مشروع و حلال تلقی کرد و تا زمانیکه دلیلی بر نادرستی و عدم صحت و حرمت پیدا نشد، هیچ کس حق ندارد عمل آنها را نامشروع تلقی کند. مثلا اگر از دور کسی را ببینیم که مایعی می نوشد و این احتمال وجود دارد که این مایع شراب یا آب باشد، بنا بر این قاعده، باید بگوییم آب است نه شراب، باید اعمال و افعال مردم را علی الاصول صحیح و حلال تلقی کنیم.

پس هر مسلمانی موظف است هم در ظاهر و هم در باطن و باور قلبی خود با دیگران، اعمال و رفتار آنها را مشروع و صحیح تلقی کند مگر دلیلی بر خلاف ظاهر شود.

و این همان کاری بود که روحانی فیلم در مورد این جوانان انجام داد. امروز ما فراوان به این روحیه ها و باورها نیازمندیم.